Rozwój technologii umożliwia budowanie systemów alternatywnych w stosunku do tradycyjnych usług bankowych i transakcji gotówkowych. Przykładem mogą być waluty kryptograficzne, takie jak bitcoin. Projekty tego typu są niekiedy traktowane jako wyraz sprzeciwu obywateli wobec działalności współczesnych systemów finansowych, które często są oskarżane o wyzysk i blokowanie aktywności gospodarczej. Sam mechanizm waluty kryptograficznej nie jest jednak wystarczającym rozwiązaniem. Powtarzające się kryzysy finansowe skłaniają do stosowania barteru oraz tworzenia systemów walut alternatywnych (komplementarnych) – stosowanych w transakcjach na rynku lokalnym.

Odpowiedzią na te wyzwania jest projekt lokalnej waluty kryptograficznej e-talar wdrażanej w mieście Jarosławiu (województwo podkarpackie). Waluta ma charakter niefiducjarny. Oznacza to, że jej wartość ma pokrycie pokrycie w towarze, usłudze, wykonanej pracy lub innym zabezpieczeniu np. kucji w walucie fiducjarnej (o wartości gwarantowanej przez państwo).

Można wyróżnić kilka sposobów wyceny walorów używanych współcześnie w transakcjach handlowych:

1. Waluta fiducjarna – emitowana przez banki centralne. Jej wartość (co za nią można kupić) wyrażają ceny towarów i usług. Samą walutę można sprzedać, ustalając jej wartość w stosunku do innych walut w odniesieniu do światowego systemu wymiany walu.  w transakcji ma wartość 

2) Waluty barterowe. Mają ograniczone zastosowanie – do rozliczania wymiany towar za towar. Problem wyceny (wymiany) tej waluty staje pojawia się w sytuacji tak zwanego clearingu – czyli rozliczenia różnicy wartości między towarami i usługami przekazanymi przez strony wymiany.

3) Waluty komplementarne (w tym kryptograficzne), których wartość jest ustalana poprzez mechanizm giełdy (wymiana = kupno lub sprzedaż waluty).

Systemy waluty lokalnej najbliższe są w swej istocie walucie barterowej. Waluta taka musi bowiem mieć pokrycie w towarach i usługach dostępnych na rynku lokalnym. Takie systemy już wielokrotnie pojawiały się w przeszłości. Dopiero jednak informatyczne systemy wymiany pozwalają na stworzenie systemu, w którym waluta jest dynamicznie kreowana – tak jak w przypadku walut kryptograficznych. Kluczowe znaczenie ma mechanizm konsensusu koniecznego do ustalenia wartości. W przypadku anonimowych i globalnych walut, takich jak bitcoin stosuje się               najczęściej „dowód pracy” Proof-of-work (PoW https://pl.wikipedia.org/wiki/Proof_of_Work). W przypadku walut lokalnych zastosowanie może mieć mechanizm proof of authority (PoA) – czyli system administratora waluty gwarantuje poprawne ustalanie wartości. Wartość ta jest w systemie e-talar jest ustalana na podstawie wyceny oferowanego dobra lub usługi w walucie lokalnej, dokonywanej subiektywnie przez każdego użytkownika rynku, który proponuje swoje dobro lub usługę na lokalnym rynku. Liczba użytkowników jest skończona i każdy użytkownik waluty lokalnej jest zidentyfikowany przez zaufany podmiot. Wolumen waluty w obiegu jest uzależniony od ilości proponowanych przez użytkowników dóbr i usług, ponieważ każdy wyemitowany token musi mieć pokrycie w towarze. System obejmuje mechanizm anihilacji z chwilą dokonania transakcji. Nie występuje więc problem nadmiarowej emisji skutkujący inflacją. Większość transakcji odbywa się w oparciu o zapisy konta centralnego systemu, co nie wymaga instalacji portfela u posiadaczy waluty. Istnieje jednak możliwość wygenerowania waluty w technologii blockchain i operowania nią tak jak innymi walutami kryptograficznymi.

Od strony formalnej e-talar może być uznana jako program lojalnościowy, ponieważ nie stanowi oficjalnego środka wymiany, a wyraża jedynie subiektywną wartość (ustaloną przez oferenta) dobra lub usługi przeznaczonej do wymiany barterowej, poświadczonej podpisem elektronicznym.

Główne cele projektu:

• lokalny charakter, który przeciwdziała wypływaniu środków na zewnątrz i stymuluje region w którym system funkcjonuje;
• zamknięty obieg wśród podmiotów lokalnych wyrażających chęć współdziałania w systemie waluty lokalnej;
• komplementarność i wymienialność wobec oficjalnej waluty krajowej;
• transparentna technologia zapisu transakcji, czytelna dla każdego uczestnika rynku;
• bezodsetkowość polegająca na tym, że waluta nie generuje długu, a jedynie koszty związane z utrzymaniem systemu;

• skończona ilość waluty, której nie można bez pokrycia emitować.
• otwartość, każdy członek społeczności, niezależnie od tego, czy jest to podmiot gospodarczy czy osoba fizyczna, może korzystać z tej waluty;

Celem projektu jest integracja tych rozwiązań w jedną całość i wdrożenie ich w środowisku lokalnym w celu przetestowania w realiach gospodarki. System uwiarygodniania uczestników poprzez mechanizm uwierzytelniania oparty o standardy kryptograficzne (OAuth2) i gwarantów tożsamości (providerów) takich jak samorządy, banki i uczelnie.

Podmioty te stanowią węzły główne sieci współdziałania. Pozostałe podmioty mogą uczestniczyć w siei po zidentyfikowaniu przez węzły główne.

W systemie teoretycznie możliwa jest realizacja anonimowych kontraktów z użyciem waluty kryptograficznej. Jednak w przypadku waluty lokalnej anonimowość podmiotów generujących nową paczkę waluty mogłaby umożliwić oszustwa. Stąd konieczność identyfikacji. Uczelnia, bank, lub samorząd potwierdzają, że użyty identyfikator należy do uprawnionego podmiotu. Dodatkową informacją, jaka jest uzyskiwana przy identyfikacji jest przynależność do grupy (klasyfikacja). Na przykład: student, stażysta, absolwent. Żadne inne dane osobowe nie muszą być w systemie przetwarzane. Dopiero po identyfikacji następuje ustalenie zakresu uprawnień (przez providerów usług). Zidentyfikowani uczestnicy mogą być odbiorcami dodatkowych usług, świadczonych przez węzły główne.

Strona projektu: https://www.e-talar.com

Projekt dofinansowany przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu „NAUKA DLA SPOŁECZEŃSTWA II”
na podstawie umowy z dnia 21 grudnia 2023 r.

Kwota otrzymanego dofinansowania: 325 315,00 zł
Numer umowy: NdS-II/SP/0527/2023/01
Data rozpoczęcia realizacji projektu: 2023-12-21
Data zakończenia realizacji projektu: 2025-06-21